بونراکو
بونراکو فرمی از تئاتر عروسکی سنتی ژاپن است که عروسک های آن تقریباً اندازه ی نیمی از بدن انسان هستند که با سرود داستانی و نوازندگی شامیزن ( نوعی ساز زهی سنتی ژاپن ) همراهی می شود.
مردم ژاپن بونراکو را از فرم های مهم هنری به شمار می آورند. نمایش های بونراکو بر پایه ی حکایات و افسانه های قرون گذشته، با تم هایی بر اساس درگیری وظایف و تعهدات اجتماعی با احساسات و عواطف انسانی است.
بونراکو نامی است که عموماً برای عبارت " نینجیو جوروری " – " نینجیو" به معنای عروسک، و " جوروری" به معنای فرمی از سرایش داستانی- بکار برده می شود. نام بونراکو نشآت گرفته از دسته نمایشگران عروسکی است که توسط "اومورا بونراکوکِن " دراوایل قرن نوزدهم راه اندازی شد.
اولین فرم بونراکو توسط داستان سرای ژاپنی " تاکِموتو گیدایا" در سال ۱۶۸۴ ، زمانی که تئاتر خود را در اوساکا اجرا کرد، ایجاد شد. تاکموتو گیدایا برای این اجرا با " چیکاماتسو مونزامون" ، بهترین نمایشنامه نویس تاریخ ژاپن، و "تاکِدا ایزومو"، تهیه کننده معروف ژاپنی همکاری کرد. گیدایا و چیکاماتسو، بونراکو را از جنبه هنری، و ایزومو از لحاظ تکنیکال رشد دادند.
تئاتر عروسکی ژاپن در قرن هجدهم بیشترین رونق خود را داشت. نمایشنامه های چیکاماتسو مونزِمون نقش عمده ای را در معروف کردن آن داشت. پس از مرگ چیکاماتسو، از محبوبیت بونراکو به دلیل ضعف نمایشنامه کاسته شد؛ اما این علاقه و محبوبیت دوباره در قرن نوزدهم توسط بازی دهنده عروسک " اومورا بونراکوکن" دوباره زنده شد.
در سال ۱۹۶۳، دو گروه نمایشگر عروسکی ژاپنی به یکدیگر ملحق شدند و انجمن بونراکو را بنا نهادند؛ سازمانی که امروزه اجراهای معینی را که در تئاتر ملی توکیو و تئاتر ملی بونراکو در اوساکا روی صحنه می روند، پشتیبانی می کند.
یک اجرای بونراکو حدود سه یا چهار ساعت ( و حتی در ایام قدیم یک شبانه روز) به طول می انجامد. سه نفر بازی دهنده عروسک به عنوان یک تیم با هم کار می کنند تا نمایش هایی جدی با مخاطب بزرگسال اجرا کنند.
اجرا کنندگان
عروسک گردانان، داستان سرا ها و موزیسین ها در تئاتر بونراکو عموماً مردان هستند. چهره های آنان معمولاً با پارچه های مشکی پوشیده است تا توجه و تمرکز کامل روی عروسک ها باشد. عروسک گردان اصلی، کارگردان اجراست که از باقی عروسک گردانان باتجربه تر است. یک بازی دهنده عروسک ژاپنی عمر خود را صرف این می کند که هنر بونراکو را فرا گیرد. برای اینکه یک شخص بتواند عروسک گردان اصلی شود، باید بیست و دو سال تجربه کسب کند: دو سال در مدرسه بونراکو آموزش ببیند، ده سال سعی بر آموختن حرکت پاهای عروسک کند، و ده سال دیگر آموزش ببیند تا بتواند دست چپ عروسک را حرکت دهد. سپس عروسک گردان آماده است تا حرکت دست راست و سر عروسک را فرا بگیرد.
بونراکو سه نفر بازی دهنده عروسک دارد. یک نفر (عروسک گردان اصلی) دست راست و سر عروسک را حرکت می دهد. عروسک گردان دوم دست چپ، و عروسک گردان سوم پاها را حرکت می دهد. بدیهی است که اگر هر سه بازی دهنده هماهنگ با یکدیگر کار نکنند، حرکت عروسک غیر طبیعی و بی جان خواهد بود.
عروسک ها
اندازه ی عروسک های بونراکو از ۶۰ سانتی متر تا ۱۲۰ سانتی متر یا بیشتر، بسته به سن و جنسیت کاراکتر و رسم مشخص آن گروه تئاتری متغیر است.
دست ها و بدن عروسک با مهارت بالایی تراشیده و ساخته می شود. لباس عروسک ها توسط استاد طراحی لباس دیزاین می شود که شامل ترکیبی از لباس ها با رنگ ها و طرح های مختلف است.
این لباس ها شامل یک شال کمر و گلو بند به عنوان زیرجامه (جوبَن) ، یک کیمونوی داخلی (کیتسوکه) ، یک جلیقه (هائوری) و یک ردا (یوچیکاکه) روی همه ی این لباس ها است. برای اینکه لباس ها نرم بمانند، با نخ و پنبه آستر می شوند.
زمانی که لباس ها کهنه و یا خراب شوند، توسط عروسک گردانان عوض می شوند. پروسه مهم لباس پوشاندن و لباس درآوردن عروسک توسط عروسک گردان، " کوشیرا" نام دارد. کوشیرا باید تنها توسط بازی دهنده اصلی عروسک یا استاد (اوموزوکای) انجام شود. آنان باور دارند که با پوشش گذاشتن بر یک عروسک که بدنی پوچ دارد، استاد عروسک گردان وارد ذهن کاراکتر می شود.
منابع:
www.traditionalkyoto.com
The Art of Puppetry, by Bill Bird
An Introduction of Bunraku , Japan Arts Council