تاریخچه‌ ای مختصر از موزه‌ ی ویکتوریا و آلبرت

موزه ی ویکتوریا و آلبرت که در اواسط قرن نوزدهم در شهر لندن، پایتخت انگلستان تاسیس شد، امروز به عنوان مهمترین موزه‌ی دیزاین و هنرهای تزئینی در جهان شناخته می شود. در این نوشته، سرآستین تاریخچه ی مختصر این موزه را بازگو کرده تا زمینه ی آشنایی بهتر مخاطبین عزیز با این موزه ی بزرگ و پرسابقه فراهم آید.

موزه ی ویکتوریا و آلبرت[1] بزرگترین موزه ی دیزاین و هنرهای تزئینی در جهان است که کلکسیونی دائمی شامل بیش از چهار و نیم میلیون شئ مختلف را به نمایش می گذارد. این موزه یادگاری از فعالیت های ملکه ویکتوریا و شاهزاده آلبرت، و گواهی از تلاش آنها برای ورود لندنِ قرن نوزدهم به دنیای مدرن است.

ویکتوریای نوجوان، در سال های ابتدایی پس از مراسم تاجگذاریش همواره از رفتار و شخصیت کسالت آور پسردایی اش آلبرت گله داشت. آلبرت همیشه مشغول مطالعه کردن بود، علاقه ای به مراسم های تشریفاتی و جشن های سلطنتی نداشت و به طور کلی نسبت به شخصیت سرکش و جسور ویکتوریا نگاهی انتقادی داشت. هیچ کدام تصور نمی کردند که روزی ازدواج آنها به عنوان عاشقانه ترین رابطه ی سلطنتی در تاریخ انگلستان در یادها بماند، و علاوه بر آن نامشان تا ابد در کنار هم بر روی یکی از مهم ترین موسسات فرهنگی لندن باقی بماند.

موزه ی ویکتوریا و آلبرت دقیقا چیست؟!

موزه ی ویکتوریا و آلبرت (که به طور اختصاری به نام موزه ی V&A شناخته می شود) در سال 1857 تاسیس شد. در ابتدای تاسیس، نام آن «موزه ی تولیدکنندگان»[2] بود، سپس به «موزه ی کنزینگتون جنوبی»[3] تغییر نام داد و نهایتا در سال 1899 نام رسمی «موزه ی ویکتوریا و آلبرت» برای آن انتخاب شد. ملکه ویکتوریا خودش در مراسم افتتاح آن حضور داشت و آخرین سنگ بنای ساختمان جدید موزه را شخصا در محل قرار داد. این ساختمان جدید توسط «آستون وِب»[4] طراحی شده بود. مراسم افتتاح این ساختمان جدید، آخرین حضور عمومی ملکه ویکتوریا پیش از مرگش در سال 1901 بود.

در آن مراسم از تلاش های شاهزاده آلبرت مرحوم برای پیشبرد هنر و تعلیمات فرهنگی در لندن نیز تقدیر شد. موضوع علاقه ی آلبرت به کتابخوانی که ویکتوریای جوان از آن گله مند بود، تبدیل به مهمترین نقطه ی قوت او به عنوان همسر ملکه شد.

شاهزاده آلبرت علاوه بر موزه ی ویکتوریا و آلبرت، در تاسیس موزه ی علوم، موزه ی تاریخ طبیعی و تالار سلطنتی آلبرت نیز نقش مهمی داشت. همه ی این اماکن در فاصله ی کمی از موزه ی ویکتوریا و آلبرت واقع شده اند و به همین دلیل محله ی کنزینگتون جنوبی، «آلبرتوپلیس»[5] لقب گرفته.

ملکه ویکتوریا، هرچند به طور مستقیم در امور روزمره ی تاسیس موزه دخالت نداشت، اما اهمیت فعالیت های اجتماعی همسرش را به خوبی درک می کرد و حمایت های او نقش تعیین کننده ای در موفقیت پروژه داشت. البته نقش خزانه ی سلطنتی و غنیمت های دوران استعمار را هم نمی توان نادیده گرفت.

موزه ی ویکتوریا و آلبرت چرا تاسیس شد؟

نسخه ی اولیه ی موزه ی ویکتوریا و آلبرت که موزه ی تولیدکنندگان نام داشت، حاصل مشارکت شاهزاده آلبرت و «هنری کول»[6] بود. آن دو پیش از این هم در سال 1851 در برگزاری «نمایشگاه بزرگ» همکاری کرده بودند. نمایشگاه بزرگ با نام کامل «نمایشگاه بزرگ دستاوردهای صنعتی همه ملت‌ ها» نخستین نمایشگاه از سری نمایشگاه‌های جهانی فرهنگ و صنعت بود.

شاهزاده آلبرت و هنری کول مصمم بودند که تمام مردم بریتانیا را، فارغ از طبقه ی اجتماعیشان، به کسب اطلاعات بیشتر در مورد سایر نقاط جهان تشویق کنند. این موضوع منجر به تنش هایی در مراحل اولیه ی برنامه ریزی برای نمایشگاه بزرگ سال 1851 شد. نخبگان و نجیب زادگان نگران بودند که این اختلاط طبقاتی در نمایشگاه بزرگ، منجر به نوعی انقلاب اجتماعی شود و به ساختار طبقاتی جامعه ی بریتانیا آسیبی غیرقابل جبران وارد کند.

خوشبختانه کول و آلبرت به درستی تشخیص داده بودند که داشتن ذهن کنجکاو تنها منحصر به طبقه ی ثروتمند جامعه نیست. نمایشگاه بزرگ به موفقیتی بی نظیر تبدیل شد. مردم از سرتاسر بریتانیا و سایر نقاط جهان به این نمایشگاه آمدند تا نبوغ مهندسی بریتانیا و نمود قدرت امپراتوری را نظاره کنند که در قالب اشیایی زیر یک سقف شیشه ای در «هاید پارک»[7] گردآوری شده بود.

تاسیس نسخه ی دائمی نمایشگاه بزرگ

موفقیت نمایشگاه بزرگ چنان چشمگیر بود که هنری کول و شاهزاده آلبرت را به صرافت تاسیس نسخه ی دائمی آن انداخت. نتیجه، مجموعه ای از موزه ها بود که هنوز در منطقه ی کنزینگتون جنوبی برپا هستند.

هنگامی که موزه ی تولیدکنندگان افتتاح شد، هنری کول به عنوان اولین مدیر آن انتخاب شد. اختراع چراغ گازی، رویای او و شاهزاده آلبرت را به واقعیت نزدیک تر کرد. حالا دیگر موزه برای تمام ساکنین لندن قابل دسترس بود. با نور مصنوعی، حتی بعد از غروب هم میشد موزه را باز نگه داشت؛ و بازدید در این زمان از روز برای طبقه ی کارگر لندن بسیار مناسب تر بود.

موزه ی ویکتوریا و آلبرت هنوز هم به تعهد اولیه اش نسبت به در دسترس بودن برای همه ی اقشار متعهد است. به همین دلیل بازدید از نمایشگاه های دائمی هنوز رایگان است. از دیگر فعالیت های این موزه در راستای پرورش خلاقیت در شهر لندن می توان به برگزاری سخنرانی، تور، دوره های آموزشی، رویدادهای خانوادگی و کارگاه های مختلف اشاره کرد. علاوه بر آن، موزه ی ویکتوریا و آلبرت از طریق همکاری با نهادهای بیرونی برای تاسیس پایگاه های وابسته در سایر نقاط بریتانیا به گسترش فعالیت هایش ادامه می دهد. تاسیس شعبی در شفیلد، بلک پول و داندی[8] از جمله ی این اقدامات هستند.

امروزه در موزه ی ویکتوریا و آلبرت چه چیزهایی می توان دید؟

مجموعه ی شگرفی که امروز شامل بیش از چهار و نیم میلیون شئ مختلف است از روزهای ابتدایی تا کنون دائما در حال رشد بوده. این مجموعه شامل طیف گسترده ای از اشیاء از سراسر جهان و مربوط به دوره های تاریخی مختلف است. از عتیقه جات باستانی گرفته تا اشیائی کاملا مدرن. این اشیاء شامل انواع مختلفی از جمله شیشه جات، آهن آلات، سرامیک، پارچه، نقره جات، زیورآلات، مبلمان، مجسمه، نقاشی، چاپ و عکس می شود.

برخی از مهمترین اشیائی که به صورت دائمی در موزه ی ویکتوریا و آلبرت به نمایش در آمده اند شامل قالی اردبیل (قدیمی ترین فرش شناخته شده در جهان)، مجسمه مرمرین سه الهه، عکس های سلطنتی «سسیل بیتون»[9]، و مجموعه ای شگفت انگیز از لباس های مختلف می باشد که روزگاری تن پوشِ شخصیت های برجسته ی تاریخ بوده اند.

در طول یک قرن گذشته، موزه ی ویکتوریا و آلبرت تحت چندین تغییر معماری قرار گرفته تا مجموعه ی کم نظیر و تاریخ کهنش را به شکلی بهتر از قبل به نمایش بگذارد. در نمایش «ربع راه»[10] که به تازگی توسط «آماندا لِوِت»[11]، معمار سرشناس برنامه ریزی شد، بازدیدکنندگان می توانستند از مجموعه ای که به طور موقت به نمایش گذاشته شده بود لذت ببرند و یا با آرامش در کافه تریای موزه قهوه بنوشند و به نمای تاریخی موزه که ابتدائا توسط آستون وب طراحی شده بود چشم بدوزند.

نمایش های دائمی و موقت

بخش هایی که در طول زمان به موزه اضافه شدند فرصتی برای نمایش آثار بایگانی شده فراهم می کنند. علاوه بر آن، احیای فضاهای قدیمی موزه و حراست از آنها نیز همواره در دستور کار قرار داشته، از جمله «تالار قالب ها» که یکی از مهمترین بخش های این موزه به شمار می رود. در این تالار دو قسمتی که در سال 1873 از آن رونمایی شد، نسخه هایی از آثار هنری مشهور جهان که با قالب گچی تکثیر شده اند به نمایش گذاشته می شود، از جمله ستون تراژان و مجسمه ی داود میکل آنژ. برگ انجیری که برهنگی مجسمه را پوشانده یادگار زمانیست که ملکه ویکتوریا از دیدن برهنگی آن خجل شده بود، و به خوبی نشان می دهد که فرهنگ بریتانیا از قرن نوزدهم تا کنون چقدر تغییر کرده.

چه برای بازدید از نسخه ی غیراصلی مجسمه ی داود به موزه ی ویکتوریا و آلبرت بروید و چه برای تماشای نمایش های مدرن تر همچون نمایش «بازی های ویدیویی» که در سال 2019 افتتاح شد، بازدید از این موزه برای هر کس با هر سلیقه ای جذاب است. سخت ترین قسمت ماجرا این است که پیش از تمام شدن وقت، هر آنچه که می خواهید را ببینید!

[1] Victoria and Albert Museum

[2] Museum of Manufacturer

[3] South Kensington Museum

[4] Aston Webb

[5] Albertopolis

[6] Henry Cole

[7] Hyde Park

[8] Dundee, Blackpool and Sheffield

[9] Cecil Beaton

[10] Road Quarter

[11] Amanda Levette