صدای جلز و ولز کَره در ماهیتابه، صدای قل قل آب جوش، صدای ساییدن دانه های فلفل سیاه؛ همگی صداهای آرامش بخشی هستند که از آشپزخانه به گوش می رسند. ولی آیا هرگز واقعا به آنها توجه کرده اید؟ برخی از آرامش بخش ترین اوقات روز، ساعاتی هستند که برای آشپزی کردن صرف می کنیم. اما افراد به ندرت به لذت بردن از این تجربه توجه می کنند. بدون شک خوردن یک غذای خوشمزه با طعم خوشایند و جدید، تجربه ی لذت بخشی است؛ اما فرایند آماده کردنش چطور؟
آشپزی به مثابه یک روش درمانی
رسیدن به ذهن-آگاهی (یا به تعبیری حضور در لحظه) از طریق آشپزی، ایده ایست که به تازگی در علم روان درمانی هواداران زیادی پیدا کرده. هم محققین علمی و هم متخصصین ذِن و مراقبه، در مورد تاثیرات مثبت این روش بر سلامت روحی-روانی توافق دارند. وقتی مشغول آماده کردن هر نوع غذایی هستیم، برای تغذیه ی خودمان زحمت می کشیم و به مغز و بدنمان اطمینان می دهیم که انرژی در راه است! تمرکز، ذهن-آگاهی و هدفمندی ای که در این فرایند وجود دارد، ذهن شلوغ ما را آرام کرده و تسکین می دهد. در ادامه هشت دلیل اصلی که برای این ادعا مطرح شده را با شما در میان می گذاریم.
1. آشپزی آرامش را افزایش می دهد.
دکتر میهای چیکسنتمیهایی[1]، استاد دانشگاه شیکاگو، بعد از بیست سال مطالعه در این زمینه به این نتیجه رسید که آشپزی به عنوان یک خصیصه ی بنیادین انسان، توانایی ما برای اندیشیدن و حفظ آرامش را تقویت می کند. بر اساس تحقیقات بلند مدت او، آشپزی یکی از لذت بخش ترین فعالیت های روزانه برای اکثر افراد است و در این فهرست، تنها فعالیت هایی چون معاشرت با عزیزان و غذا خوردن بالاتر از آشپزی قرار می گیرند.
شاید دنیای بیرون پر از نگرانی و مشغله و دغدغه باشد، اما هنگامی که در خانه ی خود مشغول آشپزی هستیم، افکار سازنده و آرامش بخش در ذهنمان جاری می شود. نه بحثی، نه جدلی، نه دعوایی، هیچ درگیری و تقابلی وجود ندارد! در آشپزخانه آرام تر هستیم. یک نفس عمیق بکشید، تلویزیون را خاموش کنید، مشغول آماده کردن یک غذا شوید و از فرایند آشپزی لذت ببرید!
2. آشپزی کردن شکلی از مراقبه است.
آشپزی ترکیب متعادل و سازنده ای از چالش و آرامش را برای ما ایجاد می کند. جولیا اوهانا[2]، مددکار اجتماعی سرشناس و باتجربه، عقیده دارد که آشپزی با ایجاد چالش ذهنی از یک طرف و فراهم کردن تغذیه از طرف دیگر، تاثیرات روان شناختیِ مثبتی بر ذهن انسان می گذارد.
وقتی به شکلی خوشایند غرقِ چالشی می شویم که نتیجه ای بنیادی و لذتبخش (مثلا یک غذای خوشمزه) در پی دارد، بدنمان به آرامی وارد حالتی شبیه به مراقبه می شود. وقتی با ذهن-آگاهی و حضور در لحظه مشغول آشپزی هستیم، کاملا در این فرایند نشاط آور غرق می شویم.
بدیهیست که با قرار دادن یک غذای نیمه آماده در مایکروفر، چنین احساسی را تجربه نخواهیم کرد. در عوض، پخت یک غذا را از مرحله ی صفر آغاز کنید، و واقعا به این فکر کنید که چه چیزی می توان به غذا افزود تا خوشمزه تر شود. شاید مقداری زرچوبه همان چیزی باشد که رایحه ی غذا را خوشایندتر می کند، یا شاید اضافه کردن چند قاشق آبلیمو طعم خاص تری به غذایتان ببخشد. هر ادویه یا ماده ی خوراکی ای که دوست دارید می توانید استفاده کنید، مهم اینست که خوب در موردش فکر کنید و آگاهانه تصمیم بگیرید.
3. با آشپزی کردن بیشتر لبخند خواهید زد!
این موضوع اثبات شده که به خرج دادن خلاقیت در شب، باعث می شود روز بعد بیشتر لبخند بزنید. طی تحقیقی که نتایجش در نشریه ی «روانشناسی مثبت گرا»[3] به چاپ رسید، محققین دریافتند آنهایی که شب قبل از یک روز کاری، به فعالیتی خلاقانه مثل آشپزی مشغول می شوند، نسبت به بقیه پرانرژی تر و مشتاق تر هستند. در واقع فعالیت های خلاقانه، مغز ما را در ساعات غیرکاری آماده و روغن کاری شده نگه می دارد!
شاید احساس کنید بعد از یک روز سخت کاری، ترجیح می دهید روبروی تلویزیون لم بدهید و کاری نکنید، اما اگر کمی وقت برای آشپزی بگذارید، مغزتان سرحال و آماده و خلاق می شود. بعد از یک روز کار و تلاش، مغز انسان خسته است، در این تردیدی نیست. اما همانطور که پس از هشت ساعت نشستن پشت میز، کمی نرمش به سلامت عضلات بدن کمک می کند؛ انجام فعالیتی خلاقانه بعد از یک روز کارِ روتین و تکراری هم باعث می شود احساسات و افکار مثبت تری داشته باشیم.
4. آشپزی محیطی کم تنش فراهم می کند.
همانطور که پیاده روی یا حرکات کششی باعث کاهش تنش جسمی می شود، کشیدن چند نفس عمیق و آماده کردن یک وعده غذا در محیطی آرام، به آسایش بدن و رها شدن از گرفتگی های عضلانی که بر اثر استرس و فشار روانی ایجاد شده اند کمک می کند.
تحقیقات پیرامون تاثیر آشپزی بر ذهن که در نشریه ی بریتانیایی «کاردرمانی»[4] به چاپ رسیده نشان می دهد که افراد شرکت کننده در نظرسنجی های این تحقیقات، همگی محیط آشپزخانه را فضایی خوشایند می دانند. به عقیده ی آنها، آشپزی فعالیتی عاری از فشار است و در نتیجه حالشان را بهتر می کند. عامل اصلی این موضوع، ماده ای به نام سروتونین است که فعالیتش در مغز انسان باعث احساس آرامش و تمدد اعصاب می شود.
آشپزی غیرحرفه ای باعث آرامش و کاهش تنش می شود، چون نه ضرب العجل زمانی دارد و نه پیشرفت شغلیتان به آن وابسته است؛ بنابراین می توان واقعا از آن لذت برد. شاید کودکی داشته باشید که ترجیح می دهد به جای خوراک لوبیا، پیتزا روی میز باشد! اما آنچه اهمیت دارد فرایند پختن غذاست. در ضمن همه مان می دانیم که فرزندانمان ته قلبشان هر چه برایشان پخته باشیم را دوست دارند.
5. آشپزی کردن به ما مهارت می آموزد.
دستپختتان خوب نیست؟ چه بهتر! تلاش برای آماده کردن غذایی خوشمزه، صورت مسئله ای به مغز می دهد که نقادانه در موردش تفکر کند و باعث می شود بر روی تحلیل کاری که مشغول انجامش هستیم تمرکز کنیم. در تحقیقِ دانشمندان بریتانیایی که پیشتر به آن اشاره کردیم، شرکت کنندگان هنگامی که تحت فشار نبودند، توانایی بیشتری برای تفکر نقادانه داشتند و بهتر روی آشپزی کردنشان متمرکز می شدند. هنگامی که با آگاهی و تفکر، یک دستورالعمل تهیه ی غذا را دنبال می کنیم و با تغییرات خلاقانه آن را طبق سلیقه ی خودمان بهبود می دهیم، سلول های عصبی که در ایجاد آرامش ذهنی نقش دارند به کار می افتند و ذهنمان را آرام می کنند. در این حالت ما احساس می کنیم که هم مشغول یادگیری هستیم و هم از فعالیتی که در حال انجامش هستیم لذت می بریم.
احساس خستگی و بی انگیزگی امری طبیعیست که هر انسانی آن را تجربه می کند. این حس بخشی جدایی ناپذیر از زندگی انسان است. با این وجود، باید مغزمان را تمرین دهیم. لازم نیست حتما یک آشپز حرفه ای سرشناس باشید. وقتی ببینید ایده هایی که در ذهن دارید چطور می تواند یک غذای تکراری را خوشمزه تر کند غافلگیر خواهید شد. آشپزخانه مکانی برای خلاقیت است و کمک می کند که ذهنمان خلاق تر و فعال تر باشد.
6. آشپزی اعتماد به نفس را بالا می برد.
این حقیقت اجتناب ناپذیر است که نتیجه ی آشپزی ممکن است موفقیت آمیز نباشد. ممکن است کلوچه ها بسوزند، برنج شفته شود، خوراک ته بگیرد؛ اما همین هم جزو زیبایی های آشپزیست. از طریق آزمون و خطا، به دستورالعل هایی برای تهیه ی غذا خواهیم رسید که شاید تا نسل ها بعد در خانواده مان باقی بماند.
به گفته ی محققینی چون دکتر «الیزابت آن مک کی»[5] و «لزلی هیلی»[6]، آشپزی باعث تقویت رویکردهای مثبت در انسان می شود. آنها می گویند آشپزی فعالیتی خلاقانه است که وقتی به نتیجه می رسد در فرد احساس موفقیت و مفید بودن ایجاد می کند.
برای آنکه سرسخت و پرطاقت شویم، باید فرایند دشواری را طی کنیم. معمولا، تنها از طریق شرایط پرفشار و دشوار است که انسان سرسخت و پرطاقت می شود. اما آشپزی کردن هم می تواند به ایجاد این ویژگی ها در انسان کمک کند.
پخت یک غذای کاملا جدید را امتحان کنید، به بازخوردهای آن دقت کنید، نظراتی که دریافت کردید را اعمال کنید و نتیجه را دوباره بررسی کنید.
7. آشپزی تمرکز را افزایش می دهد.
اینکه بعد از یک روز کاری سخت و طولانی روی مبل لم بدهیم و به تلویزیون خیره شویم کار لذتبخشی است؛ در این بحثی نیست! اما بیایید کار جدیدی را امتحان کنیم! آشپزی همراه با ذهن-آگاهی و حضور در لحظه، روشی ارزشمند و قابل لمس برای پر کردن اوقات است که به گفته ی محققان، تمرکز را افزایش می دهد و کمک می کند تا خارج از آشپزخانه هم کارهای دیگرمان را به شکل بهتری انجام دهیم.
باز هم به موضوع محرک های ذهنی سالم بازگردیم. هنگامی که مغزمان درگیر تولید چیزیست که قرار است از آن استفاده کنیم، مهارت های ذهنی مان تقویت می شود. در واقع با آشپزی کردن، برای انجام دادن هر چه بهترِ وظایفمان در دنیای بیرون از آشپزخانه هم تمرین می کنیم.
شاید در نگاه اول به نظر بیاید که آرامش و تلاش برای رسیدن به یک دستاورد با هم در تضادند. اما آشپزی کردن، هر دوی اینها را در خود دارد. به غذایی که آماده کرده اید افتخار کنید و صد درصدِ توانتان را برای آماده کردنش به کار ببندید. با این کار هم به شکمتان لطف کرده اید و هم ذهنتان را تقویت می کنید!
8. آشپزی حواس را تقویت می کند.
اگر بخواهید با ذهن-آگاهی و حضور در لحظه آشپزی کنید، باید هر ماده ی اولیه را حس کنید، هر ادویه را بو کنید و به هر صدایی دقت کنید. تحقیقات نشان داده که وقتی آگاهانه به این فکر کنیم که ذهنمان روی چه چیز متمرکز شود، حواسمان تقویت می شود و همین کمک می کند که به جای سخت تر کار کردن، هوشمندانه تر کار کنیم.
مانند بیشتر فعالیت های مراقبه ای، آشپزی سر و صدای اضافی ذهن را خاموش می کند، و ما را قادر می سازد که در هر لحظه بر چیزی که واقعا اهمیت دارد تمرکز کنیم. به حسی که نسبت بر هر ادویه یا ماده ی غذایی دارید توجه کنید، و تصور کنید که چه تاثیری در طعم نهایی غذا دارد. چنین کاری بدون شک به تقویت حواستان کمک می کند.
آشپزی کردن فرایندی زمانبر است، و انجامش به شکلی که مثل مراقبه عمل کند آن را چالش برانگیزتر هم می کند. با این حال، عزم و اراده برای رسیدن به یک روش سالم در آشپزی، بسیاری از مزایای انواع مختلف مراقبه را با خود دارد.
البته که قرار نیست تمام آشپزخانه ها به سالن یوگا تبدیل شوند! اما با بهره گرفتن از ایده های مختلف طراحی، می توان آشپزخانه را به فضایی آرامش بخش تبدیل کرد. جایی که در آن غذا می پزید باید به شما حس آرامش بدهد. فارغ از اینکه چقدر در آشپزی مهارت دارید، دفعه ی بعد که می خواهید غذایی بپزید، سعی کنید به این موارد توجه کنید، مطمئن باشید که نتیجه ی مثبتش را فوراً لمس خواهید کرد.
[1] Mihaly Csikszentmihalyi
[2] Julia Ohana
[3] Positive Psychology
[4] Occupational therapy
[5] Dr. Elizabeth Anne McKay
[6] Lesley Hayley
تصویرسازی ها و متن فوق که توسط سرآستین برای شما ترجمه شده متعلق به وبسایت kitchencabinetkings.com است.
