" خال خال های قرمز، زرد و سبز می توانند نماینده ی زمین، آفتاب و ماه باشند. شکل آنها و اینکه چه معنایی می دهند مهم نیست. من نقوش خال خالی را روی تن مردم نقاشی می کنم، با نقوش خال خالی، مردم ضد خود خواهند شد و به طبیعت جهان باز خواهند گشت."
یایویی کوساما
یایویی کوساما هنرمندی است که سبک خاص را در چیدمان های مفهومی به علاقه مندان این گونه آثار ارائه می کند: دایره ها و نقطه ها. اشکالی انتزاعی که برگرفته از نگرش های فرهنگ و هنر بودایی ژاپنی هستند.
کوساما هنرمند مفهومی، نقاش و نویسنده ی ژاپنی در شهر ماتسوموتو، ناگو متولد شد. او در کودکی به خاطر آزار و اذیت های مادرش و هم چنین فضای خودکشی حاکم بر کشورش دچار مسائل روانی جدی و روان پریشی شد. او در مستندی از کودکی اش می گوید: "آرزوی من این بود که یک روز نقاش شوم. برای همین از ده سالگی تابلوهای زیادی کشیدم. مادرم به من می گفت اجازه ی نقاشی کشیدن ندارم، چون باید روزی با فردی از خانواده ی مرفه ازدواج کنم و زن خانه شوم. وقتی دختربچه بودم او تمام جوهرها و کاغذهای من را دور انداخت."
کودکان با نقاشی احساسات درونی خود را بیان می کنند و با بررسی نقاشی هایشان می توان به کاوش ذهن و خواندن روحیاتشان پرداخت. نقاشی های مملو از نقطه و نقوش خال خالی کوساما مستقیما از ذهن پریشان او سرچشمه می گرفتند. کوساما می گوید که از کودکی دچار توهم بوده و توانایی او برای خلق اثر هنری برای او همانند درمان است.
کوساما در دهه پنجاه نمایشگاه های انفرادی متعددی در کیوتو و زادگاهش برپا کرد. او در ادامه نقاشی هایش به نقطه گذاری و خال خالی کردن تمام سطوح اطرافش از جمله زمین و دیوار، کاغذ و بوم، اشیا و بدن اطرافیانش مشغول شد که بعدها مشخصه اصلی آثارش شدند. او درباره ی مفهوم این نقوش می گوید:" خال خالی نماد صلح است و همچنین نماد ماه که آرامش را در سراسر جهان برقرار می کند."
کوساما طی چندین دهه تمام سعی و تلاش خود را صرف طراحی فضا، محیط و لباس کرده است. عبور باد از یک باغ، طلوع خورشید در جنگل، تغییر یک فصل، آمدن بهار، رفتن پاییز همگی موضوعاتی هستند که کوساما با دیدگاهی انتزاعی و ساده سعی در بازنمایی آنها داشته و دارد.
با اینکه کوساما در دهه شست میلادی با هنرمندان بزرگ آمریکا همچون دانلد جاد، لری ریورز، روتکو، جوزف کورنل، فرانس کلاین و … رابطه ی نزدیکی داشت، اما دو عنصر زنانگی و ژاپنی بودن را فراموش نکرد. در همان سال ها بود که کوساما آثار خود را با لحنی انتقادین آرایش می داد. لحنی که نشانگر موقعیت زنان در جوامع مردسالاری چون ژاپن بود. او با نمایش آثارش در دهه شست در کنار هنرمندانی چون اندی وارهول، کلاوس اولدنبرگ و جرج سگال به جنبش پاپ آرت پیوست.
کوساما از سال ۱۹۶۶ تا زمان تا زمان بازگشتش به ژاپن آثار محیطی کمتری خلق کرد و بیشتر به اجراهای هپنینگ و پرفورمنس آرت پرداخت. او در زمان محبوبیت هیپی ها در اعتراض به جنگ ویتنام پرفورمنس ها و هپنینگ های فراوانی را در سنترال پارک و پل بروکلین نیویورک اجرا کرد. در این اجراها بدن به عنوان مدیومی جدید وارد آثارش شد. او بر تن مخاطبین در خیابان ها و پارک ها نقش های خال خالی خود را نقاشی می کرد.
طراحی های لباس کوساما نیز مانند فضاسازی هایش بود. به طوری که می توان به راحتی آثار محیطی او و لباس هایش را در یک مجموعه قرار داد. او خود لباس ها را طراحی می کردو روی اکثر لباس ها با استفاده از رنگ های پلاستیکی و درخشان نقوش انتزاعی اش را نقاشی می کرد. او اعتقاد داشت برای داشتن جامعه ای مدرن باید نوآوری کرد و نباید شیوه های قدیمی و روند معمول طراحی لباس دو دهه ی گذشته را دنبال کرد و به همین منظور او سبک خود را آفرید و مدلهایی آزاد برای مردان و زنان و گاهی برای هر دو طراحی کرد.
بیشتر لباس هایی که کوساما به فروش می رساند ظاهری برهنه داشتند؛ یک شنل پارچه ای مردانه در حالی که یک دست را نمایش می دهد، دست دیگر را پنهان می کند و زمانیکه یک پا را نمایش می دهد، پای دیگر را پنهان می سازد. به نظر او:" لباس مربوط به بدن برهنه است."
نقوش خال خالی تبدیل به امضای خاص کوساما شدند و لباس های او را هم خالدار کردند. زیبایی شناسی و سبک دیداری او در تمامی اشیا و محیط حضور دارند. طراحی های لباس، کیف و کفش کوساما هنر وی را تبدیل به پدیده ای جمعی می کند که همگان می توانند به شکلی از آن بهره ببرند. کوساما تفاوت زیادی بین طراحی محیط، طبیعت، اشیا و بدن انسان نمی بیند. به همین جهت شکل های تکراری خود را بر روی تمامی عناصر فیزیکی اجرا، و مفومی واحد را بر آنان جاری می سازد.
در سال ۲۰۱۲ مارک جیکوبز از کوساما دعوت به همکاری برای طراحی مجموعه لباس و ملحقات شامل ساعت مچی، گردنبند، کیف و … کرد. همکاری آنها تنها به طراحی لباس و اکسسوار محدود نشد. بی شک مدیر نوآوری چون جیکوبز محصولات را در راستای علایق حاکم بر جامعه پیش می برد. با محبوب شدن تلفن های هوشمند، تبلت ها و اپلیکیشن ها، طراحی برنامه های جدیدی توسط این برند هوشمند دور از انتظار نبود. این برنامه که به آسانی و رایگان از طریق آیتیونز در اختیار کاربران قرار می گرفت، با استفاده از دوربین دستگاه، اشیای زندگی روزمره و افراد را تبدیل به چیدمان ها و موتیف های معروف کوساما می کرد.
کوساما بعد از شدت گرفتن مشکلات روحی و روانی اش از سال ۱۹۷۷، به درخواست خودش در اتاق کوچکی از آسایشگاه روانپزشکی توکیو زندگی می کند. او استودیویی بزرگ روبروی آسایشگاه دارد که با گروه عظیمی از دستیاران، معماران و هنرمندان به خلق آثارش در مدیوم های مختلف هنری می پردازد.
منابع
Conceptual Art and Fashion in the 21st Century by Shirin Abedinirad
www.yayoi-kusama.jp
www.britannica.com